ارتباط میان حیوانات

ارتباط حیوانات

ارتباط حیوانات عبارتست از هرگونه رفتار انجام شده از طرف یک حیوان که دارای تاثیر بر روی رفتار کنونی یا بعدی سایر حیوانات است. مطالعه رفتار حیوانات که zoosemiotics نامیده می شود، نقش بسیار مهمی در پیشرفت رفتارشناسی جانوری ، زیست شناسی جانوری و نیز بررسی ادراک حیوانات دارد. 
پروژه ارتباطات حیوانات شامل یک نگاه اجمالی به علم ارتباط حیوانات و به هنگام سازیهای منظم درباره تحقیقات علمی کنونی درباره آن می باشد. 

ارتباطات درون گونه ای در مقایسه با ارتباطات بین گونه ای

گیرنده یا فرستنده یک پیام ارتباطی ممکن است از یک گونه یا از گونه هایی مختلف باشند. اکثر ارتباطات حیوانات درون گونه ای ( بین دو یا چند حیوان از گونه ای مشابه) است اما نمونه های مهمی از ارتباطات بین گونه ای وجود دارد. همچنین احتمال ارتباط بین گونه ای و روشهای آنها ، آزمون مهمی برای بعضی ازالگوهای نظری درباره ارتباط حیوانات می باشد. 
 

• ارتباط درون گونه ای
  • طعمه با شکارچـــــــی

اگر یک طعمه حرکت کند و یا به گونه ای تولید صدا نماید که توجه یک حیوان شکارچی را به خود جلب نموده و شکار شود ، مصداق تعریف "ارتباط حیوانات" است که در بالا به آن اشاره شد. با این وجود؛ در نظر گرفتن چنین موردی بعنوان ارتباط برای ما کافی نیست و این عدم رضایت موجب می شود تا به نحوی تعریف ارتباط را به شکل یکی از دو تعریف زیر تغییر دهیم : 
1)عموماً ارتباط باید مزیت توافق پذیرپیام دهنده باشد. 
2)ارتباط ، در برگیرنده چیزی بیش از نتایج اجتناب ناپذیر زندگی عادی حیوانات است. 
بنابراین گونه های شکار شونده دارای برخی عملکردها هستند که برای شکارچیان واقعی یا بالقوه ظاهراً نقش ارتباطی دارند. یک نمونه خوب برای آن رنگ هشدار دهنده می باشد: گونه هایی مانند زنبورها که توانایی آسیب رساندن به شکارچیان بالقوه را دارند اغلب دارای رنگهای روشن هستند و این مسئله موجب تغییر رفتار شکارچیانی می شود که یا بصورت غریزی و یا در نتیجه تجربه از حمله به چنین حیواناتی دوری می کنند. 
بعضی از انواع تقلیدها جزو این مقوله می باشند: مثلاً نوعی از پرندگان که به رنگ زنبورها هستند اگرچه قادر به نیش زدن نمی باشندhoverflies از مصونیتی همانند آنچه که زنبورها در برابر شکارچیان دارند برخوردار می باشند. علاوه بر این بعضی تغییرات رفتاری نیز وجود دارند که همانند رنگ هشدار دهنده عمل می کنند. مثلاً ممکن است گونه سگ سانان ازجمله گرگها و کایوتها یک حالت تهاجمی مثل غرش با دندانهای آشکار به خود بگیرند تا نشان دهند در صورت نیاز حمله خواهند کرد. مارهای زنگی نیز از صدای معروف خود استفاده می کنند تا به شکارچیان بالقوه نسبت به نیش زهرآگینی که دارند هشدار دهند. گاهی اوقات تغییرات رفتاری و هشدارهای رنگی ترکیب می شوند مانند گونه های خاص دوزیستان که دارای شکمهای رنگ روشن هستند اما روی سایربخشهای بدن آنها رنگهایی به منظور ترکیب با محیط اطرافشان دیده می شود. این دوزیستان در صورت مواجهه با خطر شکم خود را نشان می دهند تا بدینوسیله به نحوی سمی به نظر برسند. 
مثال بحث برانگیز تر دیگر در این مورد ردیابی است که حالتی بسیار قابل توجه از نحوه دویدن است که بعضی از غزال ها مانند غزال تامسون در حضور یک شکارچی از خود نشان میدهند. این نوع دویدن به شکارچی ثابت میکند که آن طعمه سرحال و قبراق است و بنابراین ارزش تعقیب ندارد البته بر سر این موضوع اختلاف نظر وجود دارد. 
 

• • شکارچی با طعمه

بعضی از شکارچیان به گونه ای با طعمه ارتباط برقرار می کنند تا موجب تغییر رفتار آنها و در نتیجه شکار آسانتر آنها شوند در واقع آنها را فریب می دهند.مثال معروف در این مورد ماهی ماهیگیر است که دارای یک زائده گوشتدار برآمده از روی پیشانی هستندکه در جلوی فکهای آن آویزان است ؛ ماهیهای کوچکتر میکوشند تا این طعمه را صید کنند و در اثر این اقدام کاملاٌ در معرض شکار ماهی ماهیگیر قرار می گیرند. 
 

• • گونه های همزی

ارتباطات درون گونه ای در انواع مختلفی از همیاری و همزیستی نیز وجود دارند. مثلاً درسیستم ماهی پاک کننده یا ماهی خاردار. ماهیهای خاردار با استفاده از حالت خاصی توانایی خود را برای تمیز کردن نشان می دهند. 
 

• • ارتباط انسان و حیوانات

روشهای مختلفی که در آنها بشر در رفتار حیوانات اهلی مداخله کرده یا به آنها دستور می دهد، تعریف ارتباطات درون گونه ای را فراهم می نماید. این ارتباطات براساس نوع بافت ممکن است ارتباط شکارچی با طعمه یا شکلی از همزیستی به حساب آید. شاید مطالعات اخیر در مورد زبان حیوانات مهمترین تلاشی باشد که تاکنون بر روی ارتباطات انسان و حیوان انجام شده اگرچه رابطه آنها با ارتباطات طبیعی حیوانات ناشناخته است. 
 

• ارتباط بین گونه ای

اکثرارتباطات حیوانات، بین گونه های مجزا انجام می شود و این بافتی است که در آن بیشترین تحقیقات انجام شده است. 
 

اقسام ارتباط

بیشتر انواع ارتباطاتی که در ذیل به آنها اشاره می شود در ارتباطات درون گونه ای هم وجود دارند. 
معروف ترین نوع ارتباط ، نمایاندن بخشهای خاص بدن یا حرکتهای خاص بدن است که اغلب بصورت ترکیبی انجام می شوند. یعنی از انجام حرکات خاص بدن به منظور نمایاندن بخش خاصی از بدن استفاده می شود.مثالی که در تاریخچه رفتار شناشی وجود دارد گاکی شمالی است که درون لانه منقار خود را به جوجه نشان می دهد. گاکی شمالی مانند بسیاری از مرغان نوروزی ، دارای منقاری به رنگ روشن با نقاطی زرد یا قرمز رنگ روی فک پایینی نزدیک نوک آن می باشد.
شکل مهم دیگری از ارتباط صدای پرندگان است که معمولاً توسط پرنده نر انجام می شود؛ اگرچه در بعضی از گونه ها جنس نر و ماده به ترتیب آواز می خوانند( به این حالت دو صدایی گفته می شود). آواز پرندگان معروف ترین حالت در ارتباطات صوتی محسوب می شود؛ مثالهای دیگر عبارتند از فریادهای هشداردهنده بسیاری ار میمونها، صداهای منطقــــه ای گیبونها و آواهای جفتگیری بسیاری از گونه های قورباغه ها. 
مورد دیگری که کمتر مشهود است ( بجز درچند مورد) ارتباط بویایی نامیده می شود. به ویژه بسیاری از پستانداران دارای غده هایی هستند که بوهایی خاص و پر دوام تولید می کنند و در مکانهایی که حضور داشته اند با بجای گذاشتن این بوها رفتاری همانند انجام می دهند. اغلب این بوهای معطر از ادرار یا مدفوع آنها بوجود می آیند. گاهی اوقات این بو از طریق عرق آنها ساطع می شود اگرچه این حالت به پایداری بوهایی که در حالت قبلی هستند نمی باشد.بعضی حیوانات غده هایی دارند که ظاهراً تنها عملکرد آنها ایجاد علائم بویایی است. مثلاً موشهای صحرایی مغولی دارای یک غده بویایی بر روی شکمهایشان می باشند و با یک حرکت اصطکاکی شکمی خاص بر روی آن ، بو تولید می شود. همستر طلایی و گربه ها دارای غدد تولید بو روی پهلوهایشان هستند که با مالش پهلوی آنها بر روی اشیـاء تولید بو می کنند. گربه ها نیز غدد تولید بو بر روی پیشانی خود دارند. زنبورها نیز به همراه خود کیسه هایی حاوی مواد کندو را حمل می کنند که در هنگام ورود مجدد به کندو آنها را آزاد می کنند این بو نشان می دهد که زنبور به همین کندو تعلق دارد و بی خطر وارد کندو می شوند. 
 

عملکرد ارتباطات

درحالیکه تعداد انواع روشهای ارتباطی به تعداد انواع رفتارهای اجتماعی است ، بعضی عملکردها به صورتی خاص مورد بررسی قرار گرفته اند . آنها عبارتند از : 
 

• فعل و انفعالات مشاجره ای :هرچیزی که بصورت رقابتی و تهاجمی بین حیوانات انجام شود. گونه های بسیار زیادی هستند که تهدیدات مشخصی را در زمان مبارزه بر سر غذا ، جفت و یا منطقه زندگی نشان می دهند ؛ بیشتر آواز پرندگان عملکردهایی اینچنین دارند. اغلب در این حالت یک نمایش فرمانبرداری هماهنگی وجود دارد که اگر حیوان تهدید شده ، تسلط اجتماعی مهاجم را تایید کند آنرا انجام می دهد؛ این کار برای پایان دادن به تجاوز مهاجم تاثیر داشته و در این جدل موجب عدم دسترسی نامحدود حیوان مسلط به منابع می گردد. بعلاوه، بعضی گونه ها دارای حرکاتی مرتبط می باشند که برای نشان دادن پذیرش حضوردیگران توسط حیوان مسلط انجام می شوند.

 

• مراسم عشق ورزی : به علائمی گفته می شود که یک جنس برای جلب توجه یا حفظ توجه جنس مستعد و یا برای پیوند جفتها انجام میدهد. انجام این کار مستلزم حرکات مکرر بخشهای بدن، انتشار بو و یا صداهایی است که مختص اعضای آن گونه می باشد لذا مانع جفتگیری اعضای گونه ای خاص با گونه های نازای دیگرمی گردد. حیواناتی که بصورت جفتهایی پایدار هستند اغلب دارای نمایشهایی همانند می باشند که جفت ها برای هم انجام می دهند و نمونه های معروف عبارت اند از: اهدای متقابل علف بوسیله شانه به سرها که Julian Huxley آن را مورد مطالعه قرار داده و نیز نمایش شادمانی که بسیاری از گونه های غازها و پنگوئــن ها در لانه هایشان انجام می دهند .

 

• علائم مربوط به غذا: بسیاری از حیوانات بانگ غذا سر می دهند تا بدینوسیله توجه جفت ، بچه هایشان و یا اعضای یک گروه دسته اجتماعی را به یک منبع غذایی جلب کنند.هنگامیکه والدین به تغذیه بچه هایشان مشغولند این بچه ها اغلب درخواست پاسخ میکنند( بخصوص هنگامیکه بچه های زیادی در یک لانه یا میان زباله ها وجود دارد. مثلاً این حالت در بین پرندگان آوازخوان دیررس – جوجه هایی که مدت زیادی توسط مادر تغذیه می شوند- وجود دارد). شاید دقیق ترین علامت مربوط به غذا ، زبان رقص زنبورهای عسل باشد که Karl von Frisch آنرا مورد بررسی قرار داده است اگرچه در حال حاضر توضیحات او مورد بحث قرار گرفته است.

 

• اصوات هشداردهنده : علائمی است که هنگام وجود خطر شکارچی ایجاد می شود و به اعضای گروه امکان می دهد (و اغلب به اعضای سایر گروه) تا فرار کرده ، بی حرکت شده و یا برای کاهش احتمال حمله به گرد هم آیند.

 

• فرا ارتباطی : به علائمی گفته می شود که معنی پیامهای بعدی را تغییر می دهد. بهترین نمونه آن حرکات صورت در سگها است که نشان میدهد علامت تهاجمی بعدی به جای پیش در آمد تهاجم واقعی ، بخشی ازبازی محسوب می شود.

 

ارزیابی ارتبــــاط

اهمیت ارتباط از این نظر آشکار می گردد که حیوانات دارای اجزای حساسی در بدن خود می باشند که انجام ارتباط را تسهیل می کند. آنها شامل بعضی ساختارهای بسیار جالب در عالم حیوانات می باشند مانند دم طاووس. به نظر می رسد نه تنها اندام موجب آواز پرندگان است بلکه ساختارهای مغز نیز کلاً جهت تولید آواز اختصاص یافته اند. حتی نقطه قرمز روی منقار گاکی شمالی و عمل خم شدن آن که بسیار عادی اما ویژه این حیوان است ، نیاز به توضیحات تکاملی دارد. 
برای توضیح مورد نیاز ، دو جنبه وجود دارد: 

• تعیین مسیری که بوسیله آن حیوانی که فاقد ویژگی یا رفتارمربوط است آنرا بدست آورد.
• شناخت فشاری سازش پذیر به منظور رشد ساختارهایی از حیوان که موجب تسهیل ارتباط ، صدور پیامهای ارتباطی و پاسخ به آنها می شود.

تاثیر عملی بر روی اولین گروه از این مشکلات توسط Konrad Lorenz و سایر رفتار شناسان قبلی انجام شد. آنها با مقایسه گونه های مرتبط بصورت گروهی ثابت نمودند حرکات و اجزای بدن که به شکل ابتدایی و و فاقد عملکردهای ارتباطی هستند می توانند در بافتی قرار بگیرند که عمل ارتباط برای یکی از والدین یا هردوی آنها بوجود آید و نیز می توانند به شکل مدلی تخصصی تر و دقیق تر تکامل یابند. مثلاً Desmond Morris با مطالعه بر روی گونه ای از سهره نشان داد که تمیز کردن بدن با منقار بصورت یک پاسخ در بین یک سری از گونه ها دیده می شود اما این کار در برخی از گونه ها به شکل علامت عشق ورزی تبدیل شده است. 
دومین گروه از مشکلات بحث انگیزتر است. رفتارشناسان قدیمی بر این باور بودند که کلاً ارتباط بصورت دائمی در گونه ها وجود دارد اما این امر نیازمند فرآیند انتخاب گروه است که گمان می رود به صورت دقیق در تکامل حیوانات دارای جفتگیری غیر ممکن باشد. این یک روان آگاهی اساسی در زیست شناسیاجتماعی بشمار می رفت یعنی شاید رفتاریکه یک گروه از حیوانات انجام می دهند از فعالیت فشارهای گزینشی که صرفاً بر روی افراد آن گروه اعمال می شود ناشی شده باشد. بحث بسیار مهمی که در مورد ارتبـاط توسط John R. Krebs و Richard Dawkins انجام گرفته ، نظریه ای را به عنوان فریادهای هشدار دهنده و علائم عشق ورزی در مورد تکامل چنین ارتباطات به ظاهر ایثارگرانه و متقابل بوجود می آورد که هنگام گزینش افراد گروه نمایان می شود. این فرضیه منجر به این نتیجه گیری می شود که شاید ارتباطات همیشه قابل اعتماد نباشند (در واقع نمونه های واضحی وجود دارند که این نظریه را نفی می کنند مانند آنچه که در تقلید می بینیم).احتمال وجود ارتباطات غیرقابل اطمینان پایدار و تکاملی موضوعی مورد اختلاف می باشدمخصوصاً Amotz Zahavi معتقد است این حالت در مدت زمان طولانی نمی تواند وجود داشته باشد.زیست شناسان اجتماعی نیز با تکامل ساختارهایی که بیش از حد معمول علامت می دهند سرو کار دارند مانند دم طاووس. به احتمال زیاد این علائم می توانند فقط در نتیجه گزینش جنسی نمایان و فرآیند واکنش مثبتی را ایجاد نمایند که با بزرگنمایی یکی از خصوصیات مزیتی را در رقابت انتخاب جفت بوجود می آورد. 
 

ارتباط و درک

رفتارشناسان و زیست شناسان اجتماعی از نظر تعداد پاسخهای خودکاری که حیوانات به محرکها نشان می دهند به بررسی ارتباطات حیوانات پرداخته اند آنها این تحقیق را بدون توجه به درک معانی علائم دریافتی و ارسالی توسط حیوانات انجام داده اند. این موضوع یک سوال کلیدی در ادراک حیوانات است . برخی سیستمهای علامت دهنده وجود دارند ظاهراً نیازمند ادراک بیشتری هستند. یکی از این نمونه هایی که شدیداً مورد بررسی قرار گرفته استفاده از فریادهای هشداردهنده در میمونهای وروت است. Richard Seyfarth و Dorothy Cheney ثابت کردند که این حیوانات در حضور شکارچیان مختلف ، علائم متفاوتی از خود نشان می دهند پلنگها، عقابها و مارها و سایر میمونها که صداها را دریافت می کنند پاسخهای مناسبی از خود نشان می دهند . اما این توانایی در طول زمان ایجاد می شود و تجربیات افراد ارسال کننده صدا مورد توجه قرار می گیرد. فرا ارتباط که در بالا به آن اشاره شد نیز ظاهراً به فرآیند ادراکی پیچیده تری نیاز دارد. 
 

ارتباط حیوانات و رفتار انسان

موضوع مورد بحث دیگر محدوده ای است که در آن انسان دارای رفتاری شبیه ارتباط حیوانات می باشد، یا این که آیا تمامی چنین ارتباطی در نتیجه توان زبانی ما ناپدید می شود. برخی از اجزای بدن ما مثل ابروها ، ریش و سبیل ، صدای کلفت مردها و شاید سینه خانمها به میزان بسیار زیادی برای تولید علائم شکل گرفته اند. رفتار شناسانی مانند Iraneaus Eibl-Eibesfeldt بر این باورند که حالتهای صورت از قبیل خنده ، اخم و حرکتهای ابرو هنگام استقبال ، علائم ارتباطی و جهانی انسان هستند که می توان آنها را با علائم مشابه در سایر موجودات نخستین مرتبط دانست. با توجه به تأخر مشخصی که به وسیله آن زبان گفتاری شکل گرفته است احتمال دارد ارتباطات غیر کلامی انسان شامل تعدادی از پاسخهای غیر ارادی باشد که با ارتباطاتی که ما در سایر حیوانات مشاهده می کنیم منشاء مشابهی دارند. 
انسانها اغلب برای رفتار با حیوانات به دنبال علائم ارتباطی حیوانات تقلیدگر هستند. مثلاً گربه ها دارای پاسخهای مرتبط آرامی ازجمله شامل بستن چشمهایشان می باشند ؛ انسان هم اغلب برای ایجاد ارتباط ، چشمهایش را به طرف یک بچه گربه می بندد. نوازش و مالش فرزندان حیوانات همگی اعمالی هستند که شاید از الگوهای طبیعی ارتباطات میان گونه ای بوجود آمده است. 

منبع:http://daneshnameh.roshd.ir/